Thời gian gần đây, những vụ việc “bắt cóc online” tinh vi đã gây ra nhiều lo ngại về sự kết nối trong gia đình và hiểm họa từ thế giới ảo. Các đối tượng giả danh công an hoặc cơ quan chức năng để lừa gạt, yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Điều này đặt ra câu hỏi về cách chúng ta quản lý và sử dụng không gian mạng, đặc biệt là đối với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành “vùng xám” tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để “trút bầu tâm sự”. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật.
Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày. Những con số này cho thấy mức độ phổ biến và ảnh hưởng của mạng xã hội đối với trẻ em và thanh thiếu niên.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Để giải quyết vấn đề này, chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: “Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối.”
Chuyên gia Tống Liên Anh cũng khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu như “Hôm nay con có vui không?”, “Có điều gì làm con mệt không?” tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.
Trước những thách thức này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội để giúp trẻ em và thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và có trách nhiệm. Đồng thời, phụ huynh cần phải chú ý đến việc kết nối với con cái, tạo ra môi trường gia đình ấm áp và quan tâm, để trẻ em có thể phát triển một cách toàn diện và khỏe mạnh trong thời đại số.
Báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 và Tổ chức Common Sense Media của Mỹ đã cung cấp những thông tin và số liệu quan trọng về việc sử dụng mạng xã hội của trẻ em và thanh thiếu niên. Những thông tin này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về thách thức và cơ hội trong việc quản lý và sử dụng mạng xã hội trong thời đại số.
