Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, một chuyên gia tâm lý và khoa học giáo dục hàng đầu tại Việt Nam, vừa đưa ra cảnh báo về những kẻ xấu có thể lợi dụng sự ngây thơ và dễ tin của trẻ em để thực hiện các hành vi thao túng tâm lý. Những kẻ này thường lợi dụng việc lắng nghe và đồng cảm để nhanh chóng xây dựng lòng tin, sau đó từ từ điều khiển suy nghĩ và hành động của trẻ.
Điều này có thể xảy ra với bất kỳ đứa trẻ nào, không phân biệt tuổi tác hoặc hoàn cảnh. Sự việc gần đây về một bé gái 13 tuổi ở Tây Hồ, Hà Nội, bị mất tích trong 3 ngày và may mắn được tìm thấy ở TP.HCM, đã gây nên sự quan ngại lớn trong dư luận.
Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hà, nhiều người thường phản ứng với sự ngây thơ của trẻ bằng cách chỉ trích hoặc cho rằng trẻ thiếu kỹ năng sống. Tuy nhiên, thực tế là những kẻ xấu thường đưa ra các kịch bản tinh vi với những đòn tâm lý được tính toán kỹ lưỡng, khiến bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể trở thành nạn nhân.
Chỉ trong vài tháng qua, tại Việt Nam, đã có nhiều trường hợp trẻ em bị lừa đảo, dẫn đến việc tự lột đồ, quay clip nhạy cảm, hoặc thậm chí tự bỏ nhà đi. Tội phạm sử dụng tâm lý để khiến trẻ tin rằng mình đã vi phạm pháp luật và rơi vào thế bị động, hoảng loạn. Chúng thường cấm trẻ nói với bố mẹ và đe dọa sẽ gây nguy hiểm cho gia đình nếu trẻ nói ra.
Khi đó, trẻ sẽ hoảng sợ, rơi vào trạng thái cô độc và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ lừa đảo, thực hiện các hành vi theo hướng dẫn của chúng. Chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh trẻ em ngày càng tiếp xúc sớm với một thế giới phức tạp, việc nhận diện các yếu tố khiến con dễ bị thao túng tâm lý là vô cùng quan trọng.
Thao túng, với các hình thức tinh vi như phủ nhận thực tế hay lợi dụng tình cảm, có thể đẩy trẻ đến những tổn thương sâu sắc như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc vướng vào các cạm bẫy lừa đảo trực tuyến.
Chuyên gia chỉ ra các dấu hiệu để cha mẹ có thể nhận diện được nguy cơ từ đặc điểm tâm lý của trẻ, môi trường gia đình và các mối quan hệ xung quanh. Về phía bản thân trẻ, các em đang trong giai đoạn phát triển, khiến một số đặc điểm tâm lý tự nhiên có thể trở thành điểm yếu để kẻ xấu khai thác.
Trẻ có lòng tự trọng thấp, hay lo âu và có xu hướng tự đổ lỗi cho bản thân thường dễ bị thao túng nhất. Kẻ xấu sẽ lợi dụng tâm lý này để khiến trẻ cảm thấy tội lỗi và phải nghe theo lời chúng để ‘chuộc lỗi’. Đặc biệt, những trẻ có sự ngưỡng mộ quá mức với một ai đó như: bạn bè, người nổi tiếng… cũng rất dễ bị lợi dụng.
Các mối quan hệ ảo có tốc độ phát triển rất nhanh. Nếu không có sự đồng hành và định hướng từ gia đình, trẻ rất dễ bị cô lập, dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch hoặc bị lôi kéo vào các nhóm chat, hội nhóm tiêu cực.
Để bảo vệ con, cha mẹ cần tinh ý quan sát và can thiệp kịp thời. Phụ huynh lưu ý các dấu hiệu cảnh báo sớm về sự thay đổi của con, như trở nên khép kín, ít nói, hoặc ngược lại, cáu kỉnh, hung hăng bất thường.
Lắng nghe, không phán xét, tôn trọng cảm xúc của con, dù đó là những chuyện nhỏ nhặt nhất, đồng thời dạy con về quyền riêng tư cơ thể, về các hình thức thao túng tâm lý. Cha mẹ hãy là một người bạn mà con tin tưởng.
Bằng cách xây dựng một mái ấm tin cậy, trang bị cho con kiến thức và kỹ năng cần thiết, cha mẹ chính là lá chắn vững chắc nhất giúp con phát triển một cách lành mạnh và an toàn. Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất ổn kéo dài, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia tâm lý gia đình để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời VietNamNet.
